กิญฺจิ ทิสฺวาน วิญฺญาตา, ปฏิปชฺชติ ตํสมํ;

สํสยา’ปคตํ วตฺถุํ, ยตฺถ โส’ยํ ภโม มโตฯ

[328]

สมํ ทิสาสุ’ชฺชลาสุ, ชิน ปาท นขํ’สุนา;

ปสฺสนฺตา อภินนฺทนฺติ, จนฺทา’ตป มนา ชนาฯ

[329]

ปวุจฺจเต ยํ นามาทิ, กวีนํ ภาวโพธนํ;

เยน เกนจิ วณฺเณน, ภาโว นามา’ย มีริโตฯ

[330]

นนุ เตเย’ว สนฺตาโน, สาครา น กุลาจลา;

มนมฺปิ มริยาทํ เย, สํวฏฺเฏปิ ชหนฺติ โนฯ

[331]

องฺคงฺคิ ภาวา สทิส, พลภาวา จ พนฺธเน;

สํสคฺโค’ลงฺกตีนํ โย, ตํ ‘มิสฺส’นฺติ ปวุจฺจติฯ

องฺคงฺคีภาวมิสฺส

[332]

ปสตฺถา มุนิโน ปาท, นข รํสิ มหานที;

อโห! คาฬฺหํ นิมุคฺเคปิ, สุขยตฺเย’ว เต ชเนฯ

สทิส พล ภาว มิสฺส

[333]

เวโส สภาว มธุโร, รูปํ เนตฺต รสายนํ;

มธู’ว มุนิโน วาจา, น สมฺปีเณติ กํ ชนํฯ

[334]

อาสี นาม สิยา’ตฺถสฺส, อิฏฺฐสฺสา’สีสนํ ยถา;

ติโลเก’กคติ นาโถ,

ปาตุ โลก มปายโตฯ

[335]

รส’ปฺปตีติ ชนกํ, ชายเต ยํ วิภูสนํ;

‘รสวนฺต’นฺติ ตํ เญยฺยํ, รสวนฺต วิธานโตฯ

[336]

ราคา’นต’พฺภุต สโรช มุขํ ธราย,

ปาทา ติโลกครุโน’ธิก พนฺธราคา;

อาทาย นิจฺจสรเสน กเรน คาฬฺหํ,

สญฺจุมฺพยนฺติ สตตา’หิต สมฺภเมนฯ

[337]

อิจฺจา’นุคมฺม ปุริมาจริยา’นุภาวํ,

สงฺเขปโต นิคทิโต’ย มลงฺกตีนํ;

เภโท’ปรูปริ กวีหิ วิกปฺปิยานํ,

โก นาม ปสฺสิตุ มลํ ขลุ ตาส มนฺตํฯ

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิ วิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร

อตฺถาลงฺการาวโพโธ นาม

จตุตฺโถ ปริจฺเฉโทฯ

5. ภาวาวโพธ-ปญฺจมปริจฺเฉท

[338]

ปฏิภานวตา โลก, โวหาร’มนุสารินา;

ตโต’จิตฺย สมุลฺลาส, เวทินา กวินา ปรํฯ

[339]

ฐายิสมฺพนฺธิโน ภาว, วิภาวา สา’นุภาวกา;

สมฺพชฺฌนฺติ นิพนฺธา เต, รส’สฺสาทาย สาธุนํฯ

ภาวอธิปฺปาย

[340]

จิตฺต วุตฺติ วิเสสา ตุ, ภาวยนฺติ รเส ยโต;

รตฺยาทโย ตโต ภาว, สทฺเทน ปริกิตฺติตาฯ

ฐายีภาวอธิปฺปาย

[341]

วิโรธินา’ญฺญภาเวน, โย ภาโว น ติโรหิโต;

สีเลน ติฏฺฐติ’จฺเจโส, ‘ฐายีภาโว’ติ สทฺทิโตฯ

ฐายีภาวปฺปเภทอุทฺเทส

[342]

รติ, หสฺโส, จ โสโก, จ,

โกธุ, สฺสาหา, ภยํ,ปิ จ;

ชิคุจฺฉา, วิมฺหโย, เจว, สโม จ นว ฐายิโนฯ

พฺยภิจารีภาวอธิปฺปาย

[343]

ติโรภาวา, วิภาวา’ทิ, วิเสสนา’ภิมุขฺยโต;

เย เต จรนฺติ สีเลน, เต โหนฺติ พฺยภิจาริโนฯ

พฺยภิจาริภาวปเภท

[344]